118 Henry Straat ● Westdene ●
Bloemfontein
Tel: (051) 448 7303
Faks: (051) 448 7304
info@ngunicattle.info

Verduideliking van die besluit oor top kruising of opgradering van Nguni beeste na SP status

Dr. Michiel Scholtz van die LNR is versoek om die aangeleentheid aangaande die opgradering van Nguni beeste te ondersoek en om tydens die November 2005 Raadsvergadering en Algemene Jaarvergadering terug te raporteer.

Hy het oor twee baie eenderse tegnieke naamlik top kruising en opgradering terug geraporteer. Top Kruising word gedoen wanneer ’n teler terug gaan na die oorspronklike genetiese bron van die ras ten einde nuwe genetiese materiaal te bekom. In die geval van die Nguni impliseer dit om terug te gaan na die oorspronlike bewaarders van die Nguni om sodoende nuwe genetiese materiaal te bekom (bos koeie en bulle).

Opgradering is wanneer een ras verander (opgegradeer) word na ’n ander ras deur middel van aanhoudende kruising. Dit is dwars oor die wêreld algemeen gebruik waar lewendehawe opgegradeer is met behulp van ’n aantal kruisings met geregistreede vaars (SP) van ’n spesifieke ras. Dit word algemeen aanvaar dat suiwer status bereik word na vier generasies se kruisings met geregistreerde (SP) vaars.

’n Opgraderingsprogram sal as volg werk:

Ongespesifiseerde Oorspronklike Vroulike Dier x Geregistreerde Vaar (SP)
▼
(50% Suiwer) Vroulike Dier x Geregistreerde Vaar (SP)      (F1)
▼
(75% Suiwer) Vroulike Dier x Geregistreerde Vaar (SP)      (F2)
▼
(87.5% Suiwer) Vroulike Dier x Geregistreerde Vaar (SP)    (F3)

(93.75% Suiwer) Vroulike Dier (SP)

’n Derde senario is dié van ’n geslote kuddeboek waar slegs SP xSP parings SP nageslag tot gevolg kan hê. ’n voorbeeld hiervan is die Swart Angus wat 15 miljoen diere in die kuddeboek het. Ten spyte van die geslote stelsel beskik die ras steeds oor die grootste beesregister in die wêreld.

Hierdie laaste stelsel is nie ’n opsie vir die Nguni nie. Tans gebruik die Nguni ’n stelsel wat ’n mengsel is van top kruising en opgradering. As gevolg van hierdie unieke situasie behoort die Nguni ook ’n unieke benadering wat op wetenskaplik gefundeerde beginsels gebaseer is te hê.

In die geval van die Nguni beskik die oorspronklike genetiese bron nie oor ’n kudde register nie. Rassuiwerheid kan dus nie gewaarborg word nie. Nieteenstaande beskik hierdie bron groot getalle diere wat unieke Nguni eienskappe vertoon. Hierdie dilemma vereis dat daar ’n proses moet wees waardeur diere vanaf hierdie bron of enige ander bron en fenotipies Nguni lyk, opgegradeer kan word. Tydens die Algemene Jaar Vergadering is erkenning gegee aan die waarde van hierdie genetiese materiaal, maar as gevolg van die moontlike infusie van “vreemde” genetiese materiaal wat nie visueel sigbaar is nie, is die volgende proses goedgekeur:
 

Eerste Registrasie (FR) x FR, A, B or SP ► Aanh A
(fenotipies Nguni)
Aanh A x A, B or SP ► Aanh B
Aanh B x B or SP ► SP

Eerste Registrasie verwys na fenotipiese Nguni’s wat vir die eerste keer in die Nguni register opgeneem word. ’n Voorbeeld hiervan is ’n boer wat kommersiëel met Nguni’s boer en ’n stoetteler wil word. Dit verwys nie na diere wat afgegradeer of heringestel (vir wie die oorspronlike bywette nog steeds geld) is nie. Hierdie stelsel maak spesifiek voorsiening vir opkomende swart boere wat Nguni stoettelers wil word. Hulle word ook aangemoedig om die Saad Voorraad Bedryf te betree.

Die voordele van die stelsel is:

1.  Meer geleentheid om onbekende genetika met Nguni genetike te vervang deur die toevoeging van ’n additionele generasie
2.  Een generasie waarbinne ongewenste genitika kan segregeer sodat dit geïdentifiseer en geëllimineer kan word. ’n Eenvoudige
     voorbeeld word hieronder gegee:
 

Voorbeeld:
Die genetiese samestelling van Eerste Registrasie diere wat fenotipies Nguni lyk, is NP. N verteenwoordig Nguni gene en P ongewenste gene.
 

i)  Eerste Registrasie: NP genetiese samastelling

ii)  Paar NP x NP
 

  NN      :      NP      :      PP      ►      Aanh A
(25%)       (50%)        (25%)
Skot alle PP diere uit oor die ongewenste gene
 

iii)  Intermate NN and NP
 

  NN      :      NP      :      PP      ►      App B
(44%)      (37.5%)    (12.5%)
Skot alle PP diere uit oor die ongewenste gene

iv)  Intermate NN and NP
 

  NN           :      NP       :      PP      ►      SP
(56.25%)      (37.5%)    (6.25%)
 

Nota:  Opgradering is nie tans nie lewensvatbaar nie aangesien dit impliseer dat slegs SP bulle gebruik kan word in ’n F₁ tot F₄ stelsel.

Beperkings op die verkoop van eerste registrasie diere

Dit is belangrik dat Eerste Registrasie (FR) diere nie net soos suiwer Nguni’s lyk nie, maar ook teel en presteer soos suiwer Nguni’s en aan die minimum rasstandaarde voldoen.

Tydens die November 2005 vergaderings is ’n moratorium van vier jaar op die oordrag van Eerste Registrasie diere geplaas. Hierdie beperking verseker nie noodwendig dat die diere soos Nguni’s presteer nie. Die beperkings op die oordrag van Eerste Registrasie diere is dus tydens ’n Raadsvergadering op 30 en 31 May 2006 herformuleer. FR diere moet nou aan die volgende standaarde voldoen alvorens hulle oorgedra kan word:
 

Vroulike Diere

1.  Die koei moet ten minste een kalfinterval hê en haar gemiddelde kalfinterval mag nie 550 dae oorskry nie.
2.  Ten minste een van die koei se kalwers moet ’n inspeksie geslaag het.

Bulle

Bulle moet ten minste 20 nageslag hê wat vir inspeksie aangebied is waarvan 50% die inspeksie geslaag het.

Nota:  Dit is ’n klub se prerogatief om te besluit of Eerste Registrasie diere onder beskerming van die Genootskap verkoop mag word aldan nie